بیماری بابزیوز (Babesiosis) در دام
بیماری بابزیوز (Babesiosis) در دام
بیماری بابزیوز (Babesiosis) توسط انگل های تک یاخته به نام بابزیا (Babesia) ایجاد میشود. بابزیوز به وسیله ی کنه منتقل میشود و دامنه‌ی وسیعی از حیوانات اهلی و وحشی و حتی انسانها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
بیشترین تاثیر اقتصادی بیماری بابزیوز بر صنعت گاوداری است، اما این عفونت انگلی در سایر حیوانات اهلی از جمله اسب، گوسفند، بز، خوک و سگ نیز مشکلاتی را ایجاد می کند.
دو گونه‌ی مهم بابزیا بایژمینا (B bigemina) و بابزیا بویس (B bovis) در گاوها، در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری بسیار گسترده هستند و محور اصلی این بحث از پت پزشک می‌باشند.
انتقال و اپیدمیولوژی
گونه‌های مختلف بابزیا (بابزیا بایژمینا و بابزیا بویس) تنها به وسیله‌ی کنهها انتقال پیدا می‌کنند. سایر راه های انتقال این بیماری (به طور مثال در طول عمل جراحی، نیش حشرات، عفونت رحمی و …) از لحاظ اپیدمیولوژی قابل توجه نیست.
کنهها میزبان اصلی و واقعی بابزیاها محسوب می‌باشند. دلیل این مسئله این است که تک یاخته‌ی بابزیا بیشترین دوره‌ی زندگی‌اش را در بدن کنه سپری می‌کنند.
از این رو کنهها منشا اصلی انتشار بیماری می‌باشند. توجه داشته باشید که ممکن است چندین نسل از این تک یاخته‌ها در کنه باقی مانده باشند. همین امر باعث انتقال بیماری در حیوانات میشود.
انگل پس از ورود به بدن به صورت جنسی یا غیر جنسی تکثیر میشود و بدن را آلوده می‌کند. انتقال بیماری به میزبان، در هنگام تغذیه‌ی لاروها (در مورد گونه‌ی بابزیا بویس) یا بالغ شده ها (در مورد بابزیا بایژمینا) انجام میشود.
می‌توان گفت به طور کلی میزان انتقال بابزیا بایژمینا نسبت به بابزیا بویس بیشتر است.
در مناطق بومی سه ویژگی در تعیین خطر بیماری مهم است:
۱) گوساله ها دارای ایمنی نسبی هستند (ایمنی نسبی به آنتی بادی های مشتق شده از آغوز و به سن مربوط میشود که حدود ۲ تا ۶ ماه وجود دارد)
۲) حیوانات پس از ابتلا به عفونت ناشی از بابزیا، برای مدت زمان طولانی (حدود ۴ سال) نسبت به این بیماری مصون می‌شوند.
۳) حساسیت نژادهای مختلف گاو به کنه و عفونت های ناشی از بابزیا متفاوت است. به طور مثال، گاوهای Bos indusus نسبت به نژادهای مشتق شده از Bos taurus در برابر کنه و اثرات بابزیا بویس و بابزیا بایژمینا مقاومت بیشتری دارند.
در مقادیر بالای انتقال کنه، تقریبا همه‌ی گوساله ها از ۶ ماهگی به بابزیا آلوده می‌شوند که اغلب علائم بالینی خاصی از خود نشان نمی‌دهند.
همانطور که پیش تر گفته شد، ابتلا به این عفونت باعث ایجاد مصونیت نسبتا طولانی در دام میشود. این وضعیت می‌تواند به دلیل به هم خوردن توازن طبیعی ( به طور مثال شرایط اقلیمی) یا توازن مصنوعی (به طور مثال درمان با قارچ کش یا تغییر در ترکیب نژاد گله) باشد.
یافته‌های بالینی و بیماری زایی:
بابزیا بویس (B bovis) نسبت به بابزیا بایژمینا (B bigemina) ارگانیسم بسیار خطرناک تری محسوب میشود. اثرات بیماری زایی اکثر گونه‌های بابزیا بایژمینا بیشتر باعث تخریب گلبول های قرمز میشود. بیماری زایی گونه های بدخیم بابزیا بویس با ایجاد سندرم شوک فشار خون، التهاب، اختلالات انعقادی و گرفتگی گلبول قرمز در مویرگ ها ایجاد میشود.
به طور کلی این بیماری حاد حدود یک هفته ادامه پیدا خواهد کرد.
نخستین علامت آن تب بالا و مداوم است. (غالبا بیش از ۴۱ درجه سانتیگراد [۱۰۶ درجه فارنهایت]) بی حالی، تنگی تنفس، لرزش عضلانی، کم خونی، زردی، یبوست، اسهال و کاهش وزن نیز برخی دیگر از علائم این بیماری هستند.
افزایش میزان هموگلوبین در پلاسمای خون که به آن هموگلوبینمیا (Hemoglobinemia) می‌گویند و ھموگلوبینوری (hemoglobinuria) که به معنای وجود ھموگلوبین در ادرار است، در مراحل پیشرفته ی این بیماری بروز پیدا می‌کند.
به دلیل چسبندگی گلبول‌های قرمز انگلی در مویرگ های مغز، احتمال درگیر شدن سیستم عصبی مرکزی وجود دارد.
گاوهای باردار در اواخر دوره‌ی بیماری ممکن است سقط جنین داشته باشند. همچنین به دلیل تب بالا، در برخی از گاوهای نر ناباروری موقتی ایجاد می شود.
حیواناتی که از حالت حاد بیماری حاد بهبود می‌یابند برای چند سال به بابزیا بویس و برای چند ماه به بابزیا بایژمینا آلوده می‌مانند. لازم به ذکر است که در این شرایط هیچ علائم بالینی ای مشخص نیست.
عوارض و آسیب:
عمده ترین عوارض این بیماری (به ویژه گونه‌ی بابزیا بویس) شامل طحال بزرگ و بسیار شکننده، کبد متورم، کیسه صفرا بزرگ، کلیه های متراکم و تیره رنگ، کم خونی و زردی می باشد.
همچنین اکثر موارد مبتلا به گونه‌ی بابزیا بایژمینا، به دلیل هموگلوبینوری ادرار قهوه ای یا قرمز رنگ دارند.
اما مبتلایان به گونه ی بابزیا بویس دچار این ضایعه نمی شوند. یکی دیگر از آسیب هایی که این بیماری به بدن وارد می‌کند، ایجاد اختلال در انعقاد خون و گرفتگی در سایر اندام ها از جمله مغز و قلب است.
تشخیص:
در برخی مواقع با بررسی علائم بالینی، بیماری بابزیوز را می‌توان با سایر بیماری‌هایی که باعث تب، زردی، کم خونی، همولیز، قرمزی ادرار می شود، اشتباه گرفت.
بنابراین برای تشخیص قطعی و نهایی این بیماری باید معاینات دقیق و میکروسکوپی روی خون صورت گیرد. ترجیحا باید از مویرگ های موجود در گوش یا نوک دم حیوان زنده، نمونه های ضخیم و نازک تهیه شود.
در صورت تلف شدن دام باید عضله ی قلب، کلیه، کبد، ریه، مغز و رگ های خونی کالبد شکافی شود.
از نظر میکروسکوپی، گونه‌های بابزیا را می‌توان از نظر ریخت شناسی تشخیص داد. البته برای این کار تخصص بالایی نیاز است، به ویژه در عفونت‌های ناشی از بابزیا بویس که ارگانیسم‌های کمی در آنها وجود دارد.
بابزیا بویس اندازه‌ی کوچکی دارد (حدود ۱ تا ۱.۵ × ۰.۵ تا ۱ میکرومتر). انگل‌ها در آن به صورت جفت و در زاویه ای باز (منفرجه) نسبت به یکدیگر قرار گرفته اند. بابزیا بایژمینا اندازه ی بزرگتری دارد ( حدود ۳ تا ۳.۵ × ۱ تا ۱.۵ میکرومتر). انگل‌ها به صورت زوج و با زاویه ای تند (حاد) نسبت به یکدیگر دارند.
برای تشخیص آنتی بادی بابزیا در حیوانات ناقل چند آزمایش سرولوژیک انجام می گیرد، که متداول ترین آنها آزمایش آنتی بادی فلورسنت غیر مستقیم و تست الایزا (ELISA) میباشد.
یک الایزا تولید تجاری برای B.bigemina موجود است. تست های PCR نیز قادر به تشخیص پارازیتمی های بسیار پایین میباشد.
با توجه به نتایج آزمایش، پیشگیری از انتقال بیماری به سایر دام ها، جداسازی دام بیمار و انجام فرآیند درمانی از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است.
درمان و کنترل:
در گذشته داروهای مختلفی برای درمان بابیزیوز استفاده میشد، اما فقط دی مینازین استوریت (diminazene aceturate) و ایمیدوکارب دی پروپیونات (imidocarb dipropionate) هنوز هم استفاده می‌شوند.
البته لازم به ذکر است که این داروها در همه کشورها در دسترس نیست. برای درمان گاو، دیمینازین به مقدار ۳.۵ میلی گرم در کیلوگرم به صورت درون ماهیچه ای تجویز می شود.
در صورت استفاده از ایمیدوکارب برای درمان، مقدار ۱.۲ میلی گرم در کیلوگرم به صورت تزریق زیر جلدی توصیه میشود. دوز ۳ میلی گرم در کیلوگرم ایمیدوکارب، بابزیا بویس و بابزیا بایژمینا را در حیوانات ناقل از بین می‌برد.
درمان تکمیلی و حمایتی علی الخصوص در حیوانات ارزشمند توصیه میشود. در این نوع درمان داروهای ضد التهاب و کورتیکواستروئیدها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
لازم به ذکر است که انتقال خون در حیواناتی که دچار کم خونی شدید شده اند، ممکن است نجات دهنده زندگی باشد.
واکسن این بیماری که با استفاده از انگل های زنده و ضعیف شده ساخته شده در برخی از کشورها از جمله آرژانتین، استرالیا، برزیل، اسرائیل، آفریقای جنوبی و اروگوئه موفقیت آمیز گزارش شده است. واکسن به صورت سرد یا منجمد ارائه می شود.
واکسیناسیون برای دام ها ایمنی کافی ایجاد می‌کند، می‌تواند به شکستن زنجیره ی انتقال بیماری کمک به سزایی کند و این بیماری را در گله ریشه کن کند؛ ولی هنوز این واکسن به صورت عمده در دسترس نمی باشد.
مخاطرات مشترک بودن بیماری بین انسان و دام:
تاکنون چندین مورد از ابتلای انسانها به بیماری بابزیوز گزارش شده است. انگل جوندگان بابزیا میکروتی (B microti) و انگل گاو (B divergens) به ترتیب متداول ترین گونه ها در آمریکای شمالی و اروپا محسوب می‌شوند. گونه های انگل B duncani ، B venatorum ، B conradae می‌توانند باعث ایجاد بابزیوز انسانی شوند.
عفونت‌های بابیزیای انسانی از طریق گزش کنه‌های آلوده یا از طریق دریافت خون آلوده ایجاد میشود. این بیماری در افرادی که عمل طحال برداری یا اسپلنکتومی بر روی آنها انجام شده است و یا افرادی با نقص ایمنی به شدت خطرناک و حتی کشنده گزارش شده است.
نکات مهم در خصوص بیماری بابزیوز در حیوانات اهلی
تا کنون بیش از ۱۰۰ گونه از بابزیا در حیوانات اهلی و وحشی شناخته شده است.در ادامه ی مطلب مهم ترین گونه هایی از بابزیا که حیوانات اهلی مختلف را تحت تاثیر قرار می دهند، معرفی می شود.
گاو:
بابزیا دیورجانس (B divergens) و بابزیا ماژور (B major) که ویژگی‌هایی شبیه به بابزیا بویس و بابزیا بایژمینا دارند، دو گونه از بابزیاها هستند که در مناطق معتدل رشد و انتشار پیدا می‌کنند.
بابزیا دیورجانس یک بابزیای کوچک با قدرت بیماری‌زایی بالا است و بیشتر در جزایر انگلیس و شمال غربی اروپا شیوع دارد.
این در حالی است که بابزیا ماژور به نسبت گونه ی دیورجانس اندازه ی بزرگ تر و قدرت بیماری زایی کمتری دارد. بابزیا دیورجانس به وسیله‌ی کنه‌ی ایکسودس(Ixodes ricinus) و بابزیا ماژور توسط Haemaphysalis punctata منتقل می‌شوند.
اسب:
بیماری بابزیوز در اسب توسط تیلریا اکویی (T equi) یا بابزیا کابالی (B caballi) ایجاد میشود. تیلریا اکویی نوعی انگل کوچک است که نسبت به بابزیا کابالی بیماری زایی بیشتری دارد.
بیماری بابزیوز اسب در آفریقا، اروپا، آسیا، آمریکای جنوبی و مرکزی و جنوب ایالات متحده آمریکا یافت میشود. این بیماری توسط کنه های ریپیسفالوس (Rhipicephalus)، درماسنتور (Dermacentor) و هیالوما (Hyalomma) منتقل میشود. عفونت درون رحمی نیز به دنبال انتشار تیلریا اکویی نسبتا شایع است.
گوسفند و بز:
نشخوارکنندگان کوچک می توانند توسط چندین گونه از بابزیا آلوده به بیماری شوند. اما دو گونه ی بابزیا اویس (B ovis) و بابزیا موتازی (B motasi) که به ترتیب توسط کنه های ریپیسفالوس و هیمافیسالیس (Haemaphysalis) منتقل می‌شوند. این عفونت بیشتر در خاورمیانه، جنوب اروپا و برخی از کشورهای آفریقایی و آسیایی رخ می دهد.
خوک ها:
بابزیا تروتمانی (B trautmanni) یکی از عوامل ایجاد بیماری‌های شدید در خوک ها به شمار می‌رود. این انگل بیشتر در اروپا و آفریقا گزارش شده است.
گونه دیگری از بابزیاها به نام B perroncitoi نیز بیماری زایی مشابهی دارد. لازم به ذکر است که عامل انتقال خیلی مشخص نیست، اما طبق مطالعات انجام شده بیماری توسط کنه‌ی ریپیسفالوس منتقل میشود.
سگ ها و گربه ها:
سگ ها بیشتر از گربه ها به بابزیا آلوده می‌شوند. برخی از مهم ترین گونه‌های بابزیا که باعث ایجاد بیماری در سگ و گربه میشود، به این شرح است:
بابزیا کانیس (B canis)، بابزیا وگلی (B vogeli) و بابزیا روسی (B rossi).
بابزیا کانیس توسط کنه‌ی درماسنتور در اروپا، بابزیا وگلی توسط کنه‌ی ریپیسفالوس در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری و بابزیا روسی توسط کنه‌ی هیمافیسالیس در آفریقای جنوبی انتقال پیدا می‌کند.
عفونت بابزیا می‌تواند باعث ایجاد بیماری خفیف تا شدید شود. در برخی از موارد نیز حیوانات مبتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.
مهم ترین بابزیایی که باعث ایجاد بیماری در سگ میشود، بابزیا جیبسونی (B gibsoni) است که اندازه ی بسیار کوچکی دارد. این انگل می‌تواند باعث ایجاد بیماری مزمن همراه با کم خونی شدید و پیشرونده شود.
لازم به ذکر است که درمان بیماری ناشی از این بابزیا راحت نیست و سم کش‌های طبیعی اثر چندانی ندارند. بابزیا فلیس (B felis) نیز بیشتر در گربه‌های خانگی و در جنوب آفریقا گزارش شده است.
این بیماری نیز با سم کش های طبیعی به راحتی درمان نمی‌شود، ولی استفاده از فسفات پریماكین (به اندازه ی ۰.۵ میلی گرم در كیلوگرم، برای دو بار در فاصله زمانی ۲۴ ساعته) موثر گزارش شده است.
منبع petpezeshk.com
