لنگش در جوجه‌های گوشتی و عوامل موثر بر آن
لنگش در جوجه‌های گوشتی و عوامل موثر بر آن
جوجه‌های گوشتی در مدت زمان اندک و با ضریب بالا از مواد خوراکی استفاده می‌کنند و غذای با کیفیتی برای انسان تولید می‌نمایند. در دهه های اخیر، عملکرد تولید جوجه های گوشتی با انتخاب دو صفت مهم سرعت رشد و ضریب تبدیل غذایی در موسسات اصلاح نژاد طیور به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. سی سال پیش، برای تولید یک جوجه گوشتی 2 کیلو گرمی یک دوره 63 روزه مورد نیاز بود؛ در حالی که هم اکنون، طول دوره نگهداری جوجه ها به کمتر از 35 روز کاهش یافته است. همزمان با این پدیده و به دلیل فشردگی پرورش مرغ گوشتی در مرغداری‌های مدرن، مشکلات سلامتی جدیدی برای آنها بوجود آمده است.
جوجه‌های جدید بسیار حساس هستند؛ زیرا در اصلاح نژاد آنها فقط به جنبه عملکرد تولید گوشت آنها توجه شده و ساختار اسکلتی مناسب برای حمل آن مورد غفلت قرار گرفته است. همچنان متولیان مختلف صنعت مرغداری سعی دارند از طریق به گزینی و بهبود مدیریت پرورش بر این مشکلات فایق آیند. ناهنجاری‌های پا، آسیت، مرگ ناگهانی، گرسنگی مزمن و اجباری مرغها و خصلت تهاجمی خروس‌های گله مادری از جمله دستاوردهای منفی توسعه دانش و فن آوری این صنعت در چند دهه گذشته بوده است. ناهنجاری‌های پا موجب کاهش توان تولید جوجه ها و حذف آنها از گله شده و کشتارگاه‌ها نیز از پذیرفتن آنها خودداری می‌کنند. بعلاوه عدم دسترسی به آب و دان و تولید درد در جوجه‌ها، این بیماری را از جمله عوارض مرتبط با سلامتی آنها مطرح می‌کند. عده ای از دست اندرکاران صنعت طیور، مطرح کرده اند که آیا اصولا پذیرفتنی است که چنین رشدی بوجود آید ولی برای سالم نگهداشتن آنها درد سر و توجه بیشتری لازم باشد.
عده‌ای از مردم نیز که نسبت به شرایط نگهداری و پرورش حیوانات حساس هستند، مطرح کرده اند که اگر صنعت طیور مجبور به ایجاد چنین شرایطی برای پرورش جوجه‌ها است، آیا بهتر نیست به دنبال عواملی کشت تا شرایط زندگی جوجه‌ها را حتی المقدور بهتر کند و جوجه‌ها بتوانند در این دوره 40 روزه حیات خود برای مصرف آب و دان با مشکل راه رفتن مواجه نباشند.
در این مطلب از پت پزشک می خواهیم شما را کمی با عوامل ایجاد کننده لنگش و ناهنجاری های پا آشنا کنیم تا در صورت مشاهده سریعا اقدامات لازم در جهت اصلاح و درمان انجام دهید.
لنگش در جوجه گوشتی
ناهنجاری و لنگش پای جوجه‌ها تحت تاثیر عوامل ژنتیکی، تغذیه گله مادر، شرایط جوجه کشی ، بیماری‌های عفونی ، تنش‌های محیطی و صدمات فیزیکی بوجود می‌آیند. جدید‌ترین و مهم‌ترین عامل توسعه ناهنجاری‌های پا در سویه‌های جدید جوجه گوشتی ، سرعت رشد بالای آنها و اثر آن بر روی سیستم اسکلتی – حرکتی جوجه‌ها است. ناهنجاری‌های اسکلتی توأم با درد یا عدم کارکرد صحیح بیوشیمیایی است و نتیجه آن، کاهش رشد، حذف جوجه‌ها، افزایش تلفات در نتیجه گرسنگی و از دست دادن آب بدن و کاهش کیفی لاشه میباشد. در گله‌های گوشتی حدود 2 تا 3 درصد آنها علایم کلنیکی لنگش را نشان می‌دهند ولی تعداد بیشتری از آنها به انواع غیر حاد ناتوانی سیستم حرکتی دچار می‌شوند. حدود یک درصد از افراد گله در نتیجه انواع مشکل پا از بین می‌روند.
گرچه لنگش در هفته‌های اول به طور انفرادی و به مقدار کم دیده میشود ولی قابل توجه این است که بسیاری از لنگش‌ها در انتهای دوره پرورش خود را نشان می‌دهند یعنی زمانی که مدت قابل توجهی از شروع دوره گذشته و این جوجه‌ها تا کنون دان خورده‌اند ولی از آن به بعد قادر به رشد بیشتر نیستند و مرغدار مجبور به حذف یا منجر به مرگ آنها میشود. مشکل پا فقط به دلیل مشکل استخوان نیست و ممکن است تاندونها، رباطها، مفاصل و اعصاب نیز اختلالاتی داشته باشند که منجربه مشکل حرکتی پا شود. والگوس، انحنای انگشت، دیسکوندروپلازی ساق پا، نقص ستون فقرات، پیچ خوردگی پا، استئوپروز بخش پیشین ران و نکروز سر استخوان ران از رایج ترین مشکلات اسکلتی پا می باشند.
برخی از این بیماریها ممکن است با هم دیده شوند و نوعی همبستگی داشته باشند. برای مثال عارضه والگوس و نقص ستون فقرات، همبسته هستند. برخی از مشکلات پا به صورت ثانویه بوجود می‌آیند. برای مثال درماتیت کف پا و سوختگی مفصل خرگوشی منجر به مشکل حرکتی می‌شوند. برخی از مشکلات پا که در سال‌های پیشین در گله‌های مرغ دیده می‌شد امروزه به دلیل مقابله با آنها، بهداشت مناسب و برخی عوامل ناشناخته کمتر دیده می‌شوند. از جمله این بیماریها میتوان به لغزیدگی تاندونها و دیگر مشکلات پای ناشی از آرتریت/ سینوویت ویروسی و استرپتو کوکی نام برد.
تاثیر کمبودهای تغذیه ای بر ایجاد لنگش
کمبودهای تغذیه‌ای به ویژه مواد معدنی و ویتامین‌ها در مرغ مادر موجب لنگش در جوجه آنها میشود. کمبود ویتامین دی-3 نرمی استخوان در جوجه‌ها ایجاد می‌کند و لنگش را افزایش می‌دهد. کمبود ریبوفلاوین موجب فلجی انگشتان خمیده و تکیه جوجه بر مفصل خرگوشی خود میشود. کمبود رطوبت در جوجه کشی موجب ایجاد جوجه ضعیف، چسبیدن غشاهای پوست به بدن جوجه و بروز مشکلات پا میشود. سطوح صاف و لغزنده در روزهای اول موجب توسعه لنگش ان‌ها میشود.
تاثیر شرایط جوجه کشی و انتقال جوجه بر لنگش
وجود گرما و جریان مناسب هوا و اجتناب از اینکوباسیون سرد موجب رشد مناسب استخوان در حال رشد جنین، تقارن رشد دو پا، و کاهش پیچیدخوردگی انگشتان و انحنای پا میشود. گرمای بیش از حد و کمبود اکسیژن در 4 روز آخر جوجه کشی مانع رشد مناسب استخوان‌ها شده و عدم تقارن استخوان‌های بزرگ پا را بوجود می‌آورد. انتقال جوجه از جوجه کشی به مرغداری نیز مهم است و جابجایی نادرست موجب عوارضی چون انحنای پا شود.
دیسکوندروپلازی استخوان ساق جوجه گوشتی
دیسکوندروپلازی رایج‌ترین مشکل توسعه استخوان در جوجه گوشتی است که باعث درد مفاصل و مشکل حرکتی میشود . سرعت رشد جوجه ها از عوامل مهم آن است زیرا ظرفیت بدن برای رسوب کلسیم در استخوان (به ویژه در قسمت های بالایی درشت نی) به مراتب بیش از سرعت رشد خود استخوان است. دیسکوندروپلازی ممکن است موجب دفورمه شدن استخوان ساق و زاویه دار شدن آن گردد.
دیسکوندروپلازی در سن 4 هفتگی دیده میشود و حدود 30 درصد گله را تحت تاثیر قرار می‌دهد و گاه هیچ اثر کلینیکی بروز نمی‌دهد ولی سنگینی وزن بدن و فشار آن بر روی پا موجب دردناکی و کاهش تولید آنها میشود. دو بیماری فوق به دلیل سرعت رشد جوجه ها و عدم توازن بین وزن و استقامت اسکلتی آنها رخ می‌دهد. صدمات فیزیکی در نتیجه کمبود کلسیم و پایین بودن نسبت کلسیم به فسفر و بیشتر در جوجه هایی دیده میشود که برای کشتار در سبدها ریخته می‌شوند. معمولا زمان رسیدن به کشتارگاه یا کف بستر خوابیده و یا مرده‌اند. نکروز سر استخوان ران نیز در این گونه صدمات فیزیکی دیده میشود که منجر به خونریزی می‌گردد.
ناهنجاری‌های پا در جوجه‌های گوشتی با رشد سریع
ناهنجاری پا در 30 سال گذشته از موارد جدی پرورش جوجه گوشتی بوده است. اولین متخصصین موسسات اصلاحی به ناهنجاری‌های پا در جوجه‌ها توجه داشتند ولی این مشکل به موازات اصلاح نژاد مرغها برای سرعت رشد در مرغداری ظهور کرد و امروز به یک چالش تبدیل شده و مدیریت مناسب ناهنجاری‌های پا در مرغداری یکی از وظایف مدیران آنها شده است. بدیهی است که رشد جوجه ها بصورت گوشت است در حالی که اسکلت استخوانی آنها به همان اندازه رشد نمی‌کند و در نتیجه ناهنجاری دردناک پا ایجاد میشود.
در سال 1992 انجمن سلامت دام‌های مزرعه ( FAWC ) گزارش داد که در تمامی واحد‌های پرورش جوجه گوشتی مورد مراجعه، مواردی از لنگش جوجه‌ها را دیده است. در برخی موارد، مرغها به زحمت حرکت کرده و امکان دسترسی به آب و دان نداشته اند. در اواسط دهه 1990 ، لنگش جوجه‌ها توجه عمومی را به خود معطوف کرد. لنگش اسکلتی در نتیجه به هم خوردن توازن بین رشد بافتی و رشد اسکلتی جوجه‌ها بوجود می‌آید .
در اواسط دهه 1990 عده‌ای گفتند برای مقابله با لنگش مرغها باید متخصصین اصلاح وارد عمل شوند. آن زمان از میان 12 عاملی که متخصصین مورد توجه قرار می‌دادند، ناهنجاری پا نهمین صفت و سرعت رشد و ضریب تبدیل غذایی به ترتیب اولین و دومین صفت مورد توجه بودند. پیش بینی میشود که با این روند رشد اصلاح نژاد جوجه گوشتی ،در 10 سال آینده وزن جوجه‌های گوشتی در پایان دوره 40 روزه ، حدود 600 گرم سنگین‌تر شود. اگر چنین باشد و گزینش همزمان ناهنجاری پا مورد توجه قرار نگیرد، توان راه رفتن مرغها در پایان این ده سال حدود 1/1 نمره اسکور گام کاهش خواهد یافت .
ناهنجاری پا موجب درد در پاها و اشکال در راه رفتن جوجه‌ها شده و دسترسی آنها به آب و دان را مشکل می‌کند. ناهنجاری پا از گله‌ای به گله دیگر متفاوت است و به نظر می‌رسد که عوامل مدیریتی بر روی آن اثر قابل توجهی داشته باشد. متخصصان اصلاح نژاد معتقدند که همواره اصلاح جوجه‌ها از نظر سلامت پا باید توام با تغییر و بهبود استراتژی‌های مدیریت پرورش باشد.
مشکل حرکتی جوجه گوشتی و اسکور گام (score Gait)
مشکل حرکتی جوجه‌ها، یک صفت کیفی است و به زحمت میتوان آن را دسته بندی کرد. با وجود این در سال 1992 برای اولین بار روش اسکور گام برای اندازه‌گیری ضعف پا در مرغ‌های مادر توسط کستین در انگلستان پیشنهاد و توان راه رفتن مرغ بررسی شد. در این روش، شیوه راه رفتن مرغها، به 6 دسته متفاوت تقسیم می‌شد که از حالت طبیعی ( نمره صفر) تا حالت بدون حرکت ( نمره 5 ) امتداد داشت. کستین بعدها از راه رفتن مرغها و ارتباط آن با نمره مربوطه در روش خود فیلم تهیه کرد و دسته بندی نسبتاً پیچیده خود را شرح داد. وی در همان سال متوجه شد که در مرغداری‌های مدرن انگلیس، حدود 26 درصد مرغها دارای ناهنجاری پا هستند. نوزده درصد آنها نمره 3، چهار درصد نمره 4 و دو درصد نمره 5 گرفته بودند. نمره 4 زمانی است که جوجه حرکت نمی‌کند ولی در صورت اجبار به زحمت حرکت می‌کند.
اسکور با نمره 5 زمانی است که مرغها فقط به کمک بال‌ها و به صورت سینه خیز حرکت می‌کنند. اخیراً دانشگاه‌های آمریکایی روش ساده‌تری برای اندازه‌گیری اسکور راه رفتن جوجه‌ها پیشنهاد کرده‌اند که دارای سه دسته است و همبستگی خوبی با روش کستین دارد. در این روش توان راه رفتن جوجه‌ها برای فاصله 5 فوت به عنوان ملاک اسکور گام انتخاب شده است. مرغ سالم نمره 1 می‌گیرد و چنانچه بتواند تا 5 فوت راه برود نمره 2 و در غیر اینصورت نمره 3 می‌گیرد. اسکور گام برای سنجش میزان تحرک جوجه‌ها است. اغلب تحقیقاتی که در مورد تحرک جوجه‌ها انجام شده با استفاده از این معیار اندازه‌گیری شده است.
اسکور گام روش ارزشمند ولی منفعل است و ممکن است از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر تغییر کند. راه رفتن نرمال را به سختی میتوان تعریف کرد. نمی‌توان جوجه گوشتی را با مرغ لگهورن از نظر راه رفتن مقایسه نمود. وضعیت نرمال برای جوجه گوشتی متفاوت از مرغ لگهورن است. به همین دلیل عده‌ای معتقدند اندازه‌گیری اسکور گام برای بررسی وضعیت سلامتی جوجه‌ها روش مناسبی نیست.
جوجه‌های گوشتی پس از سه یا چهار هفته حتی اگر نشیمن‌گاه‌های میله‌ای برای آنها فراهم شود از آن استفاده نمی‌کنند در حالی که سایر پرندگان معمولا به دنبال آن می‌روند تا بر روی آن استراحت کنند. استراحت جوجه گوشتی بر روی بستر وضعیتی غیر طبیعی است و می‌تواند منجر به سوختگی مفصل خرگوشی و تاول سینه شود. در یک آزمایش، تعدادی پرنده با اسکور گام صفر انتخاب و با پرندگان با اسکور گام 3 مقایسه شدند. پرندگان لنگ به طور ترجیحی از غذاهای حاوی داروی ضد درد استفاده می‌کردند. این نشان می‌دهد که لنگش مرغها دردناک نیز هست و هر چه مقدار درد در آنها بیشتر بود مصرف اختیاری آنها از خوراک حاوی دارو نیز بیشتر می‌شد.
تاثیر تغییرات فصلی بر لنگش جوجه‌های گوشتی
در آزمایشی که در آمریکا انجام شد، بیشترین مشکل پا در فصل تابستان بوده است. در شرایط ایران ، به دلیل تفاوت رطوبت نسبی مرغداری‌ها و غلبه هوای خشک، احتمالا این نتیجه گیری قابل قبول نباشد . در انگلستان، آب و هوای تابستان از نوع متعادل و بیشتر شبیه مناطق شمالی ایران و تا حدودی خنک‌تر از آن میباشد؛ در حالی که در تابستان‌های شهرهای خشک ایران ، شرایط خشکی در سالن‌های مرغداری حکم‌فرما است و با همه اقدامات و توجهاتی که با استفاده از مه‌پاش‌ها به عمل می‌آید، رطوبت نسبی سالن‌ها همچنان پایین است و قابل مقایسه با شرایط حاکم بر سالن‌های پرورش طیورآن کشور در تابستان نمی باشد.
تاثیر سن مرغ بر لنگش جوجه‌های گوشتی
سن مرغ اهمیت زیادی بر وضعیت راه رفتن و مشکلات پای آنها دارد.دلیل آن بزرگتر شدن جوجه‌ها و سنگینی کردن وزن بیشتر بدن بر روی ساختار نسبتا ثابت اسکلت پای مرغها است که تحمل وزن سنگین را ندارد.
تاثیر حذف جوجه ها در طول دوره پرورش
مرغداران اغلب به صورت سیستماتیک مبادرت به حذف برخی از جوجه‌های وارد می‌کنند. یکی از دلایل اصلی حذف جوجه‌ها مشکل پا در آنها است. در این مطالعه حذف جوجه‌ها به دلیل مشکلات پا توسط مرغداران قبل دریافت داده‌های آنها مورد توجه قرار گرفت و اثر آن در تحلیل داده‌ها حذف گردید. با این وجود برخی واحد‌ها، در انتهای دوره خود تعدادی از جوجه مرغها را از سالن حذف کردند تا فضای مناسبی برای باقیمانده جوجه‌ها فراهم سازند.
جوجه‌های باقیمانده اغلب جوجه خروس بودند. این مسئله به صورت یک عامل در نظر گرفته شد ( ویزیت پس از حذف تعدادی جوجه ) و اثر بالایی در تخریب رفتار راه رفتن جوجه‌ها داشت و ضریب آن برابر 0.25 بود. احتمالا دو دلیل در بروز این اثر دخیل هستند: اول تنشی که به باقیمانده جوجه‌ها پس از خروج تعدادی از آنها وارد میشود و دوم اینکه جوجه‌های باقیمانده اغلب خروس‌های سنگین و سریع الرشد بودند که به طور طبیعی دارای اسکور بالاتری هستند.
تاثیر نژاد جوجه در ایجاد لنگش
اثر ساختار ژنتیکی بر روی اسکور گام و وضعیت راه رفتن و مشکل پای جوجه‌ها در بسیاری از منابع، تأیید شده است. دلیل آن عمدتا اثر نژاد بر سرعت رشد جوجه‌ها است. در یک آزمایش از میان 4 ژنوتیپ مورد استفاده یکی از آنها توان راه رفتن کمتری داشت. یک آمیخته سویه کاب، بدترین وضعیت و دو سویه راس بهترین وضعیت راه رفتن را نشان دادند.
تاثیر مدیریت جیره و خوراک‌دهی در ایجاد لنگش
هر تغییر مدیریتی که موجب تغییر سرعت رشد جوجه‌ها شود بر روی ناهنجاری پای آنها موثر است. از جمله میتوان به مدیریت جیره و خوراک دهی، مدیریت نور، جنس جوجه و … اشاره کرد. گندم، قابلیت هضم جیره و در نتیجه سرعت رشد جوجه ها را کاهش می‌دهد. کیفیت نامناسب پلت نیز رشد جوجه‌ها را کاهش می‌دهد. محدودیت شدید غذایی، خود موجب استرس در جوجه‌ها می‌گردد و بعلاوه رشد آنها را نیز کاهش می‌دهد. روش قابل استفاده دیگر، خوراک‌دهی دوره‌ای در روز است.
به این منظور در روز 3 یا 4 وعده غذا در اختیار جوجه گذاشته میشود. این روش موجب کاهش لنگش، سوختگی مفصل خرگوشی و دیسکوندرو پلازی شده است.
تاثیر مدیریت نور و اعمال تاریکی بر لنگش
مدیریت نوردهی سالن از اجزاء مهم مدیریت سالن است. کاهش نور روزانه و متناوب کردن دوره‌های نور در مرغداری‌های گوشتی موجب کاهش تلفات جوجه‌ها و کاهش سرعت رشد اولیه آنها شده و درد ناشی از ناهنجاری های پا را کاهش می‌دهد. جوجه‌ها به طور طبیعی دوره‌های کوتاهی فعالیت کرده و در دوره‌های دیگر زیر بال مادر خود می‌روند تا گرم شوند. در این دوره علاوه بر اینکه جوجه‌ها گرم می‌شوند، استراحت نیز می‌کنند. دوره‌های تناوب نوری 40 دقیقه نوعی تقلید از جوجه‌ها در شرایط ظبیعی است.
تاثیر تراکم جوجه بر لنگش بر جوجه‌های گوشتی
تراکم اثر متضاد و پیچیده‌ای روی سلامت جوجه‌ها و ناهنجاری پای آنها و در نتیجه وضعیت راه رفتن آنها دارد، زیرا هر چه تراکم بالاتر باشد، اولا فضای قابل دسترس به ازای هر جوجه کاهش می‌یابد و جوجه‌ها امکان حرکت و فعالیت کمتری دارند و از طرف دیگر تراکم بر روی شرایط محیطی داخل سالن نیز موثر است و هر چه تعداد و وزن جوجه در سالن بیشتر باشد، تولید آمونیاک بیشتر بوده و بستر مرطوب‌تر است و هر دو این عامل موجب تغییراتی در سلامت و ناهنجاری‌های پای جوجه‌ها می‌شوند. به هر حال به نظر می‌رسد تراکم بالای 39 کیلوگرم در هر متر مربع باعث افزایش تلفات و نیز ناهنجاری‌های جدی پا میشود.
تاثیر مدیریت بهداشت و مصرف آنتی بیوتیک بر لنگش جوجه‌های گوشتی
آنتی بیوتیک موجب از بین رفتن اجرام میکروبی و کاهش بیماری‌های عفونی توام با مشکل پا میشود.
نتایج مطالعات انجام شده در مورد علل لنگش در جوجه‌های گوشتی
از بین تمامی عوامل مورد مطالعه، دو عامل سن جوجه و سپس اعمال تاریکی از مهم‌ترین عوامل کاهش‌دهنده اسکور گام جوجه‌های گوشتی محسوب میشود. چنانچه ملاحظه شد، هدف مرغداران، بکار بردن سویه‌های مناسب و نوع پرورش فشرده جوجه‌ها به منظور کسب سود بیشتر است ولی این وضعیت موجب بروز مشکلات پا در جوجه‌ها میشود و امکان راه رفتن آنها را می‌گیرد.
در این بررسی، عوامل موثر بر ایجاد و گسترش ناهنجاری‌های پا مورد مطالعه قرار گرفت و دورنمای امکان بهبود این شرایط از طریق اعمال تغییرات مدیریتی ارائه گردید. به هر حال لازم است که علاوه بر این یافته‌ها، اقتصاد تغییرات مورد نیاز برای افزایش سلامت پای جوجه‌ها نیز مورد توجه قرار گیرد و بین سودآوری واحد مرغداری و اجبار اخلاقی انسان‌ها برای تامین شرایط مطلوب نگهداری جوجه‌ها به ویژه در سیستم‌های تولید ارگانیک، تعادل و توازن معقولی برقرار شود.
منبع petpezeshk.com
ثبت نام
با ایمیل خود وارد شویدورود
