بیماری‌های شایع در بز و گوسفند شیری

بیماری‌های شایع در بز و گوسفند شیری

سقط جنین

بسیاری از موارد از جمله مواد سمی، ناهنجاری های مادرزادی و بیماری های عفونی می توانند باعث سقط جنین شوند. شایع ترین میکروارگانیسم های عفونی که باعث سقط جنین در بزها و گوسفندان می شود، به شرح زیر است:

▪︎  بیماری کلامیدیوز (Chlamydiosis) که بر اثر عفونت باکتری کلامیدیوفیلا پسی‌ تاسی (Chlamydia psittaci) ایجاد می شود.
▪︎ تب کیو (Q) که عامل آن کوکسیلا بورنتی (Coxiella burnetii) می باشد.
▪︎ عفونت باکتریایی لیستریوسیس (Listeriosis) که باکتری لیستریا مونوسیتوژنز (Listeria monocytogenes) عامل آن است.
▪︎ لپتوسپیروز (Leptospirosis) که به آن تب شالیزار نیز گفته می شود و عامل آن (Leptospira spp) می باشد.
▪︎ توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) یک بیماری انگلی عفونی است که توسط انگل توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) ایجاد می شود.
▪︎ بروسلوزیس یا تب مالت یک بیماری عفونی است که عامل ایجاد آن (Brucella melitensis) می باشد.
▪︎ نئوسپوروزیس (neosporosis) که عامل آن (Neospora caninum) می باشد.
▪︎ مایکوپلاسما (mycoplasma sp)
▪︎ ویبریوز کمپیلوباکتریوس که توسط باکتری کامپیلوباکتر (Campylobacter) ایجاد می شود.

بسیاری از دلایل و بیماری هایی که باعث سقط جنین در بزها و گوسفندان می شوند، زئونوز اند، یعنی بیماری مشترک انسان و دام محسوب می شوند و می توانند در انسان ها نیز بیماری ایجاد کنند. بنابراین استفاده از لباس محافظ، دستکش لاتکس یا آستین پلاستیکی هنگامی که برای بزها یا گوسفندان سقط جنین می‌کنید و یا بچه های آنها را به دنیا می آورید، توصیه می شود.

  تشخیص بیماری

تشخیص بیماری براساس سابقه ی دام، گله و علائم بالینی است. جنین سقط شده و جفت تازه باید روی یخ بسته بندی شود. سپس روی آن مشخصات را نوشته و برای شناسایی عامل عفونی به آزمایشگاه های تشخیصی ارسال کنید. لازم به ذکر‌است که درمان و پیشگیری نیز به علت سقط جنین بستگی دارد.

هنگام سقط جنین بز یا گوسفند شیری خود، این دستورالعمل ها را دنبال کنید:

▪︎ برای کمک به انجام تحقیقات دقیق، بلافاصله دامپزشک را از سقط جنین مطلع کنید.

▪︎ برای جلوگیری از عفونت مشترک انسان و دام از لباس محافظ، دستکش لاتکس یا آستین های پلاستیکی استفاده کنید. پس از انجام کار دستکش را بسوزانید تا از آلودگی محیط جلوگیری شود.

▪︎ حیوان را از گله جدا کنید. برای بررسی بیشتر نیز، او را در قرنطینه قرار دهید.

▪︎ جفت و جنین را جمع کنید و آنها را در یخچال یا روی یخ نگه دارید. توجه داشته باشید که جفت و جنین یخ نزنند، چرا که ممکن است دامپزشک بخواهد این بافت ها را معاینه کرده و برای جداسازی و شناسایی عامل عفونی به آزمایشگاه های تشخیصی بفرستد.

ذات الریه باکتریایی

شایع ترین علل عفونت تنفسی و تلف شدن بزهای شیری و گوسفندان، پاستورلا مالتوسیدا (Pasteurella multocida) یا مانهميا هموليتيکا (Mannheimia haemolytica) می باشد. این باکتری ها معمولاً در دستگاه تنفسی فوقانی حیوانات سالم یافت می شوند. علائم ذات الریه یا پنومونی به شرح زیر است:

▪︎ تب با دمای ۱۰۴ درجه فارنهایت (۴۰ درجه سانتیگراد) تا ۱۰۶ درجه فارنهایت (۴۱ درجه سانتیگراد)
▪︎ سرفه مرطوب و دردناک همراه با ترشحات مخاطی و بینی
▪︎ تنگی نفس یا مشکل در تنفس، شنیدن صدای خش دار در ریه ها با گوشی پزشکی
▪︎ بی اشتهایی یا کاهش اشتها
▪︎ بی حالی

تشخیص بیماری

تشخیص پنومونی در گوسفندان و بزها بر اساس علائم بالینی و سابقه ی گله می باشد. در صورت مرگ حیوان بر اثر این بیماری، ممکن است کالبد شکافی به شناسایی دقیق علت ذات الریه کمک کند.

درمان بیماری

درمان نیز شامل آنتی بیوتیک درمانی است که باید توسط دامپزشک تجویز شود. حیوانات بیمار را در مکانی خشک، دارای تهویه مناسب و دور از بقیه گله نگهداری کنید. لازم به ذکر است که پیشگیری از بیماری، واکسیناسیون و مدیریت صحیح گله بسیار حائز اهمیت است.

آنسفالیت آرتریت بزها (CAE)

آنسفالیت آرتریت بزها توسط ویروسی که در طبقه بندی لنتی ویروس های کوچک و نشخوار کننده است، ایجاد می شود. این ویروس بر سلامت حیوانات اثر منفی می گذارد. اقتصاد و صنعت لبنیات بز و گوسفند در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایالات متحده تحت تأثیر منفی این بیماری قرار می گیرند. CAE در درجه اول در نژاد بزهای شیری شیوع پیدا می کند اما در بزهای گوشتی و گوسفندان نیز دیده شده است.

روش اصلی انتقال CAE از طریق مصرف آغوز و شیر آلوده است. خون ناشی از زخم های باز یا وسایل آلوده، مانند سوزن، به عنوان دومین روش شایع انتقال شناخته می شود. انتقال بیماری بین بزهای بالغ از راه تماس، نادر است. البته امکان انتقال از این راه در دوران شیردهی وجود دارد.
این بیماری به طور معمول پیشرفت کندی دارد و طی ماه ها یا سال ها، خود را نشان می دهد. برخی از علائم CAE التهاب مفاصل، ورم پستان و پنومونی است. لازم به ذکر است که فلج ناشی از انسفالیت و التهاب سیستم عصبی مرکزی بیشتر در دام های ۲ تا ۶ ماهه دیده می شود.

تشخیص بیماری

تشخیص این بیماری نیز بر اساس سابقه ی سلامت گله و آزمایشات متعدد مانند تست الایزا است.

هیچ درمان به خصوصی برای CAE وجود ندارد. به دلیل پیشرفت کند آن، احتمال پیش بینی بیماری بسیار ضعیف است. این ویروس در بدن حیواناتی که از بیماری بهبود می یابند تا پایان عمر وجود خواهد داشت.

روش های پیشگیری و کنترل CAE به شرح زیر می باشد:

▪︎ حیوانات مبتلا به CAE را از گله جدا کنید.

▪︎ از خرید بز یا گوسفند شیری ماده از افراد یا منابع ناشناخته خودداری کنید.

▪︎ قبل از وارد کردن دام های جدید به گله آنها را از لحاظ ابتلا به CAE آزمایش کنید.

▪︎ اگر دام از مادری با آزمایش CAE مثبت به دنیا آمد، بلافاصله در هنگام تولد او را از مادرش جدا کنید. برای تغذیه ی دام تازه متولد شده نیز از آغوز حرارت دیده یا شیر پاستوریزه استفاده کنید.

لنفادنیت کازئوز

باکتریوم سودوتوبرکلوزیس (Corynebacterium seudotuberculosis) عامل ایجاد بیماری لنفادنیت کازئوز (CL) است و در همه کشورهای جهان شایع می‌ باشد. بزها و گوسفندان در اثر تماس با چرک حیوان آلوده یا مصرف خوراک و آب آلوده به (CL) به این بیماری مبتلا می شوند.

آبسه های خارجی و داخلی از علائم لنفادیت کازئوز هستند. آبسه هایی که بر اثر این بیماری به وجود می آیند، معمولا دارای چرک خمیری مانند و غلیظ هستند. این چرک ها که بسیار بد بو هستند، رنگی بین سبز و زرد دارند.

تشخیص بیماری

تشخیص بیماری بر اساس علائم بالینی است که با معاینه فیزیکی بدن دام یا آزمایش خون تشخیص داده می شود. تورم و آبسه ی ناشی از CL که روی سطح بدن حیوان نیز مشخص است، می تواند بسیار سفت و یا نرم باشد.

هیچ درمان به خصوصی برای لنفادنیت کازئوز وجود ندارد. آبسه ها باید با دقت بسیار بالا تخلیه شوند تا مشکلی برای دام بیمار (مثل پارگی پوست آبسه کرده) پیش نیاید و از ایجاد آلودگی بیشتر برای سایر دام ها، گله و محیط جلوگیری شود. با روش های زیر می توانید بیماری CL را پیشگیری و کنترل کنید:

▪︎ برای کاهش خطر ابتلا به عفونت CL، حیوانات آلوده را از گله جدا کنید.

▪︎ از خرید دام از مزارعی که دام هایش سابقه ی ابتلا به CL را دارند، خودداری کنید.

▪︎ هنگام خرید دام جدید، سطح بدن او را به خوبی بررسی کنید و از خرید حیواناتی که روی پوست خود آبسه های قابل توجه یا جای زخم دارند، اکیدا پرهیز کنید.

▪︎ پیش از وارد کردن دام های نر به گله دام های ماده، آن را به دقت بررسی کنید. یک دام نر مبتلا به CL به سرعت می تواند دام ماده را نیز آلوده کند.

▪︎ برای جلوگیری از شیوع، همیشه از سوزن تمیز استفاده کنید تا بیماری از ناقلین بدون علامت به حیوانات سالم منتقل نشود.

▪︎ وسایلی مانند گوش سوراخ کن، سوزن ها، قیچی پشم چینی و … که ممکن است در هنگام استفاده پوست حیوانات را خراش دهد یا پاره کند، ضدعفونی کنید. این تجهیزات از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا ممکن است در هنگام استفاده، آبسه پنهان روی سطح پوست پاره شود.

کوکسیدیوز (Coccidiosis)

کوکسیدیوز نوعی بیماری انگلی است که بر بزها و گوسفندان تأثیر می گذارد. گونه های ایمریا، که گونه های کوکسیدین نیز نامیده می شوند، تک یاخته هایی هستند که به طور طبیعی در خاک یافت می شوند و باعث ایجاد بیماری کوکسیدیوز می شوند. لازم به ذکر است که هر گونه ی حیوانی به شکل متفاوتی تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرد، به عنوان مثال، کوکسیدیاهایی که روی طیور تاثیر می گذارد با کوکسیدیاهایی که روی بزها یا گوسفندان تاثیر می گذارند، متفاوت است.

انتقال بیماری از طریق مدفوع-دهانی می باشد، نوشیدن آب آلوده به مدفوع بز یا گوسفند بیمار باعث انتقال بیماری می شود. انگل ها پس از ورود به بدن به سلول های پوششی روده نفوذ می کنند و باعث التهاب و تخریب سلول های روده می شوند.

پس از دوره ی از شیر گرفتن، حمل نقل، جابجایی مزارع و … استرس یک عامل مستعد ایجاد بیماری در بره ها محسوب می شود.
دام ها ممکن است در این مرحله بدون هیچ گونه نشانه ای به طور ناگهانی بمیرند. بنابراین سعی کنید شرایط استرس زا را کنترل و تا حدممکن حذف کنید.

علائم بیماری کوکسیدیوز به شرح زیر است:

▪︎ اسهال همراه یا بدون مخاط و خون

▪︎ یبوست

▪︎ کم اشتهایی همراه با تب

▪︎ کاهش آب بدن در نتیجه اسهال

▪︎ ضعف

▪︎ لاغری و کاهش وزن

▪︎ مرگ ناگهانی دام

▪︎ خونریزی یا ایجاد زخم در دیواره ی روده

تشخیص بیماری

تشخیص بیماری براساس سابقه ی سلامت گله، علائم بالینی و معاینه ی میکروسکوپی مدفوع است. برای درمان این بیماری نیز دامپزشک پس از معاینه ی دقیق و بررسی دام داروهای مناسب را تجویز می کند.

درمان بیماری

یکی از روش های درمانی استفاده از کوکسیدیواستات در آب آشامیدنی است. در مواردی که دام به دلیل اسهال شدید، دچار کم آبی می شود، باید تا هنگامی که آب از دست می دهد، از مایعات درون وریدی استفاده شود.

پیشگیری و کنترل بیماری کوکسیدیوز به ترتیب زیر است:

▪︎ رعایت بهداشت تجهیزات، مراتع، منابع تغذیه و آب مصرفی دام.

▪︎ استرس از شیر گرفتن در دام را به حداقل برسانید. در صورت نیاز، پیش از اینکه دام را از شیر بگیرید، مواد غذایی مورد نیاز را تهیه کنید تا او را با رژیم غذایی جدید وفق دهید.

▪︎ از دامپزشک در مورد استفاده از داروهای خوراکی که حاوی کوکسیدیواستات مانند موننسین، لازالوسید یا دکوکوئینات هستند، سوال کنید.

▪︎ از نگهداری دام ها در مناطق مرطوب و بدون نور مستقیم خورشید اکیدا خودداری کنید.

اکتیمای واگیر(Contagious Ecthyma)

بیماری اکتیمای واگیر توسط ویروسی به نام ارف (Orf) از جنس پاراپاکس ایجاد می شود. لازم به ذکر است که این یک بیماری مشترک بین انسان و دام است و به راحتی از حیوانات به انسان منتقل می شود.
بزها و گوسفندان در اثر تماس مستقیم با ویروس، دچار زخم های پوستی دردناکی اغلب در ناحیه دهان و پوزه می شوند. حیوانات مستعد ابتلا به بیماری معمولا ۲ تا ۵ روز پس از مواجهه با اولین علائم بیماری روبرو می‌شوند. علائم بیماری نیز به طور معمول حدود ۱ تا ۲ هفته ادامه دارد.

علائم اولیه‌ی بیماری، تاول هایی است که به مرور زمان تبدیل به پوسته پوسته هایی مرطوب روی لب ها، بینی، گوش ها یا پلک ها می شوند.
دام های شیرخوار مبتلا به این بیماری می توانند ویروس را به دامی که از آن شیر می خورند، منتقل کنند و باعث ایجاد زخم روی پستان آنها شوند. ضایعات پوستی می توانند بسیار دردناک باشند، این درد در برخی از دام ها تا حدی زیاد است که آنها در طول مدت بیماری نمی توانند چیزی بخورند.

تشخیص بیماری

تشخیص اولیه ی بیماری بر اساس وضعیت و محل ضایعات در دام است، ولی برای تشخیص قطعی باید روی ویروس به صورت جداگانه آزمایش ایمونولوژیک صورت گیرد.

درمان بیماری

اکتیمای واگیر معمولا خود به خود و بدون درمان برطرف می شود، ولی در موارد شدید، دامپزشک برای مقابله با عفونت های باکتریایی ثانویه آنتی بیوتیک تجویز می کند.

روش های پیشگیری و کنترل بیماری به شرح زیر است:

▪︎ استرس حمل و نقل، جابجایی، از شیر گرفتن و … را به حداقل برسانید.

▪︎ همیشه قبل از وارد کردن دام جدید به گله، آنها را به مدت ۶ هفته قرنطینه کنید.

▪︎ حیواناتی را که علائم بیماری دارند، از گله جدا کنید و به سرعت روند درمان آنها را آغاز کنید.

▪︎ ابتدا تغذیه ی تمام بزها یا گوسفندان گله را انجام دهید، سپس برای دام بیمار غذا بگذارید.

▪︎ هنگام دست زدن به حیوانات آلوده حتما از دستکش استفاده کنید.

▪︎ از مصرف شیر گوسفندها و بزهایی که روی پستان شان ضایعات یا زخم دارند، اکیدا خودداری کنید.

▪︎ واکسیناسیون را زیر نظر و طبق دستورالعمل های دامپزشک انجام دهید.

▪︎ حیوانات واکسینه شده را از حیوانات واکسینه نشده جدا کنید.

▪︎ توجه داشته باشید که واکسن این بیماری، حاوی ویروس زنده ی اصلاح شده است. بنابراین در هنگام تزریق یا نگهداری واکسن، با دقت فراوان عمل کنید تا خطر آلودگی خود را به حداقل برسانید.

آنتروتوکسمی (Enterotoxemia)

آنتروتوکسمی که به آن بیماری پرخوری یا بیماری قلوه نرمی نیز گفته می شود، در اثر جذب مقدار زیادی سم در روده ایجاد می شود. این سموم توسط باکتری کلستریدیوم پرفرنژنس نوع C و D تولید می شود. این باکتری ها غالبا در خاک وجود دارند و جزئی از میکروفلور طبیعی دستگاه گوارش گوسفندها و بزهای سالم محسوب می شوند.
تحت شرایط خاصی از جمله تغییر جیره غذایی و پرخوری، این باکتری ها به سرعت در حیوانات تولید مثل می کنند و در نتیجه مقادیر زیادی سم تولید می شود.

علائم این بیماری که اغلب در دام هایی با سن پایین رخ می دهد، به شرح زیر است:

▪︎ از دست دادن اشتها

▪︎ درد و احساس ناراحتی در ناحیه ی شکمی که با لگد زدن به شکم و قوس دادن به کمر نشان داده می شود.

▪︎ اسهال شدید که می تواند با خون یا بدون خون باشد.

▪︎ تب

▪︎ بی حالی

▪︎ مرگ ناگهانی

تشخیص بیماری بر اساس علائم بالینی دام و یافتن علت مرگ ناگهانی توسط کالبد شکافی صورت می گیرد.

برخی از روش های درمان آنتروتوکسمی به ترتیب زیر است:

▪︎ تجویز آنتی توکسین C و D. به طور معمول دام های جوان با تزریق زیر جلدی ۵ میلی لیتر از آنتی توکسین C و D درمان می شوند.

▪︎ تجویز پنی سیلین

▪︎ تجویز یک آنتی اسید خوراکی

▪︎ مصرف داروهای ضد نفخ

▪︎ زیر نظر دامپزشک از داروهای ضد التهابی مانند فلونیکسین مگلوماین استفاده کنید تا درد دام بیمار را کاهش دهید.

▪︎ تزریق عضلانی تیامین (ویتامین B1)

▪︎ احیای مایعات بدن به صورت درون وریدی

▪︎ پس از تجویز آنتی‌بیوتیک‌، جهت تحریک تکثیر میکروفلور طبیعی در شکمبه و روده‌ ها از پروبیوتیک‌ ها استفاده کنید.

▪︎ برای جلوگیری از شیوع گسترده ی بیماری، برای تمام دام های گله واکسیناسیون آنتروتوکسمی را انجام دهید.

گندیگی سم (Foot Rot) و التهاب سم (Foot Scald)

گندیدگی سم یکی از اصلی ترین بیماری های مسری سم بزها و گوسفندان است. علل اصلی ایجاد این بیماری دیکلوباکتر نودوزوس (Dichelobacter nodosus) و فوزوباکتریوم نکروفوروم (Fusobacterium necrophorum) است که در مدفوع بزها و گوسفندان و در خاک آلوده دیده می‌شود.

التهاب سم، التهاب بین انگشتان پا است که توسط فوزوباکتریوم نکروفوروم (F. necrophorum) ایجاد می شود. شیوع این بیماری اغلب در فصول بارانی و در هوا با درجه حرارت بالا اتفاق می افتد. هنگامی که دام در مراتع مرطوب و خاک های گل آلود حضور دارند، احتمال دچار شدن به این مسئله افزایش پیدا می کند. لازم به ذکر است در صورت مشاهده ی بیماری در دام به سرعت برای درمان آن اقدام کنید.

برخی از علائم بیماری گندیدگی سم به این شرح است:

▪︎ لنگیدن

▪︎ بالا نگه داشتن اندام های درگیر

▪︎ چریدن و راه رفتن روی زانوها

▪︎ عدم تمایل به راه رفتن

▪︎ چرک و بوی بد همراه با تغییر شکل سم

▪︎ از دست دادن اشتها

بزها و گوسفندان مبتلا به گندیدگی سم مزمن بیماری خود را با تغییر قابل توجه در وضعیت بدنی، ناباروری و کاهش تولید شیر نشان می دهند.
اگر دام دچار التهاب سم شده باشد، در ناحیه ی سم سوزش خواهد داشت. در این شرایط پوست بین دو شاخه ی سم دام، یا رنگ صورتی کمرنگ خواهد داشت یا ضایعات متورم سفید و قرمز. علاوه بر این، دام نسبت به لمس این نقاط بسیار حساس خواهد شد.

برخی از روش های درمان بیماری شامل موارد زیر است:

▪︎ دام های مبتلا به بیماری را برای درمان و اصلاح سم ها از گله جدا کنید.

▪︎ پای دام را با محلول ۱۶ درصد سولفات مس یا سولفات روی پاشویه کنید. دام ها باید در محلول سولفات روی یا سولفات مس بایستند تا امکان جذب در دیواره ی سم فراهم شود. لنگش دام نیز معمولا طی دو روز پس از درمان برطرف می شود.

▪︎ در صورت توصیه دامپزشک آنتی بیوتیک درمانی انجام دهید.

▪︎ دام های تحت درمان را به مدت ۲۴ ساعت در محیط خشک قرار دهید.

▪︎ در صورت نیاز، باید سم های گوسفندان یا بزها را کمی اصلاح شوند تا بافت آلوده در معرض اکسیژن قرار بگیرد.

▪︎ تجهیزات و انبارهای خود را تمیز و ضدعفونی کنید.

با روش های زیر نیز می توانید از این بیماری پیشگیری و آن را کنترل کنید:

▪︎ حیوانات مستعد در برابر ابتلا به بیماری را تقویت کنید.

▪︎ در صورت لزوم سم دام را کوتاه کنید.

▪︎ قبل از خرید دام جدید، آنها را از نظر ضایعات پا بررسی کنید.

▪︎ دام های جدید را پیش از اضافه کردن به گله، به مدت ۶ هفته قرنطینه کنید.

▪︎ پس از خریداری دام و قبل از اینکه آنها را وارد گله کنید، با محلول های مناسب پاشویه دهید.

▪︎ واکسیناسیون گوسفندان نیز ابزاری پیشگیرانه برای جلوگیری از بیماری به حساب می آید. البته سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) این واکسن را برای استفاده در بزها توصیه نمی کند.

همونکوزیس (Haemonchosis)

عامل ایجاد بیماری همونکوزیس، انگل همونکوس کونتورتوس (Haemonchus contortus) می باشد. این بیماری یکی از اصلی ترین تهدید کننده های سلامت بزها و گوسفندان در سراسر جهان محسوب می شود.
همونکوس کونترتوس یکی از مهمترین کرم های لوله ای در میان گوسفندان و بزها است که باعث کم خونی، اسهال، کاهش آب بدن، پایین آمدن سرعت رشد، کاهش قابل توجه عملکرد باروری و افزایش مرگ و میر می شود.
بزها و گوسفندان هنگام بلعیدن لارو عفونی آلوده می شوند. لاروها در لایه ی داخلی معده فرو می روند و ظرف چند ساعت شروع به تغذیه کردن از گلبول های قرمز دام می کنند.

علائم بیماری همونکوزیس شامل موارد زیر می باشد:

▪︎ اسهال

▪︎ کاهش آب بدن

▪︎ کم خونی

▪︎ غشای مخاطی سفید

▪︎ ریزش پشم یا زمخت شدن پشم دام

▪︎ بی حالی و عدم هماهنگی

▪︎ تجمع و انباشت مایع در دهان، شکم، قفسه سینه و دیواره ی روده

▪︎ کاهش قابل توجه میزان رشد و عملکرد باروری

تشخیص این بیماری بر اساس معاینه میکروسکوپی مدفوع می باشد. لازم به ذکر است برای تشخیص کم خونی دام رنگ پلک پایین دام را بررسی کنید. یکی از مهم ترین روش های درمان همونکوزیس، استفاده از داروهای ضد انگل موجود در بازار است. توجه داشته باشید که مصرف دارو باید محدود به حیواناتی باشد که انگل بیشتری دارند. با رعایت و توجه به روش های زیر می توانید از این بیماری پیشگیری و یا آن را کنترل کنید:

▪︎ حیوانات را از مکان های شناخته شده خریداری کنید.

▪︎ حیوانات بسیار حساس را از گله جدا کنید.

▪︎ قبل از تولید مثل، شیر دادن، از شیر گرفتن و … حیوانات را به دقت بررسی کنید، تا اگر مورد مشکوکی دیده شد، به سرعت برای درمان اقدام شود.

▪︎ برای دام ها آب تمیز و مواد غذایی کافی تامین کنید.

▪︎ برای شکستن زنجیره ی انتقال بیماری، پایان دادن به چرخه ی زندگی انگل‌ها و جلوگیری از آلوده شدن مجدد به آن، در آخور از سنگ ریزه یا بتن استفاده کنید.

▪︎ مراتع را تغییر بدهید.

▪︎ برای جلوگیری از آلودگی مدفوع دام، از یونجه ی مرغوب استفاده کنید.

▪︎ گیاهانی که دارای خواص ضد التهابی هستند را در رژیم غذایی بزهای شیری و گوسفندان بگنجانید.

بیماری یون (Johne’s Disease)

بیماری یون نوعی التهاب روده است که توسط مايکوباکتريوم آويوم پاراتوبرکلوزيس (Mycobacterium avium subspecies paratuberculosis) ایجاد می شود. عامل ایجاد بیماری یون را به اختصار MAP می‌نامند. MAP می‌تواند بزها، گوسفندان، گاوها، خرگوش ها، گوزن ها و سایر حیوانات وحشی را از طریق خوراک و آب آلوده، درگیر کند.
بیماری یون یک بیماری مزمن است و می تواند سال ها بدون داشتن علائم در بدن دام پنهان باشد. بزها و گوسفندان آلوده به این بیماری ممکن است قبل از اینکه علائم بالینی بیماری را از خود بروز دهند، سال‌ها مراتع را آلوده کنند.

برخی از مهم ترین علائم بیماری یون به شرح زیر است:

▪︎ علی رغم داشتن اشتهای کافی، وزن دام به صورت تدریجی کاهش پیدا می کند.

▪︎ ورم فک و غدد لنفاوی

▪︎ بی حالی

▪︎ اسهال

▪︎ کاهش تولید شیر

تشخیص دقیق این بیماری نسبتا دشوار است. دامپزشک براساس سابقه‌ی سلامت گله و آزمایش های تشخیصی، از جمله تست الایزا، کشت مدفوع و PCR بیماری را در دام تشخیص می دهد. لازم به ذکر است که هیچ درمان به خصوص و کاملا موثری برای بیماری یون وجود ندارد. به همین دلیل بهترین روش ممکن، پیشگیری، کنترل، آزمایش پیش از تولید مثل، جداسازی دام های مشکوک از گله و عدم خرید دام از مکان های نامطمئن و ناشناخته است.

التهاب قرنیه و ملتحمه چشم(Keratoconjunctivitis)

بیماری التهاب قرنیه و ملتحمه چشم (keratoconjunctivitis) که به آن چشم صورتی نیز گفته می شود، بیماری دردناک و بسیار عفونی چشم است که می تواند منجر به کوری موقت و یا حتی کوری دائم شود.
این بیماری باعث التهاب همزمان قرنیه و ملتحمه چشم دام می شود. استرس شدید در دام، ورود دام های جدید به گله، هوای نامساعد، گرد و غبار و تماس با حیوان آلوده به این بیماری، برخی از مهم ترین روش های شیوع این عفونت در گله می باشد.

علائم بیماری چشم صورتی، شامل موارد زیر است:

▪︎ لوچ شدن چشم

▪︎ ملتهب، قرمز و متورم شدن چشم

▪︎ جمع شدن اشک در چشم

▪︎ کدر شدن بخش هایی از چشم که به طور معمول شفاف هستند.

▪︎ زخم شدن قرنیه چشم

▪︎ خارج شدن چرک زرد یا سبز از چشم

▪︎ کاهش وزن

▪︎ افت عملکرد دام

▪︎ کوری موقت و در مواقعی کوری دائم

تشخیص بیماری

تشخیص این بیماری، بر اساس علائم بالینی و با کشت یا جداسازی میکروارگانیسم ها از ترشحات چشم صورت می گیرد.

برخی از روش های درمان بیماری چشم صورتی نیز به شرح زیر است:

▪︎ بلافاصله دام بیمار را از گله جدا کنید.

▪︎ چشم دام بیمار را با نرمال سالین استریل شستشو دهید.

▪︎ از آنتی بیوتیک هایی که دامپزشک تجویز کرده است، استفاده کنید. این داروها خصوصا در ابتدای دوره‌ی بیماری در معالجه ی بیماری چشم صورتی در بزها و گوسفندان، بسیار موثر هستند.

▪︎ برای جلوگیری از شیوع عفونت در گله، غذای دام بیمار را پس از اینکه به دام های سالم غذا دادید، آماده کنید.

▪︎ هنگام معالجه و یا بررسی وضعیت دام بیمار، حتما از دستکش لاتکس استفاده کنید.

▪︎ آب سالم و خوراک مناسب و کافی برای دام بیمار فراهم کنید.

▪︎ دام هایی که به این بیماری مبتلا می شوند، ممکن است به طور موقت بینایی خود را از دست بدهند و نتوانند به راحتی به غذا و آب دست یابند.

▪︎ برای جلوگیری از شیوع این بیماری، مگس ها را کنترل کنید.

▪︎ برای استفاده از شیر، گوشت و محصولات لبنی دام بیمار حتما با دامپزشک مشورت کنید.

پیشگیری و کنترل بیماری چشم صورتی نیز به شرح زیر است:

▪︎ قبل از خرید دام جدید، آن را از نظر بیماری چشم صورتی بررسی کنید.

▪︎ شرایط استرس زا را به حداقل برسانید.

▪︎ دام های تازه خریداری شده را برای جلوگیری از احتمال شیوع بیماری، قرنطینه کنید.

▪︎ مگس ها را کنترل کنید.

لیستریوز (Listeriosis)

لیستریوز یکی از اصلی‌ترین تهدیدکننده‌های سلامت بز و گوسفند محسوب می‌شود. این بیماری اغلب توسط باکتری لیستریا مونوسایتوژنز (Listeria monocytogenes) ایجاد می‌شود. مهم‌ترین عامل انتقال این بیماری خوردن علوفه ی آلوده است.

فرم انسفالیتی (التهاب مغز) این بیماری میزان مرگ و میر بالایی دارد.

برخی از علائم این فرم بیماری به شرح زیر است:

▪︎ بزها و گوسفندان آلوده، دچار ناسازگاری عصبی و گیجی می شوند.

▪︎ دام بیمار، خود را از بقیه ی گله دور می کند.

▪︎ تشنج

▪︎ فلج عصب یک طرف صورت

▪︎ افتادگی گوش، دهان، پلک ها

▪︎ مختل شدن بلع

▪︎ مرگ

فرم سپتی سمی (septicemic) این بیماری  در بزها و گوسفندان بالغ کمتر اتفاق می افتد. اما از علائم و پیامدهای آن می توان به اسهال، ضعف، سقط جنین و مرگ اشاره کرد.

تشخیص بیماری

تشخیص بیماری بر اساس علائم بالینی دام است.

درمان بیماری

درمان لیستریوز نیز شامل آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد التهاب و تزریق داخل وریدی مایعات می باشد.

پیشگیری از بیماری

برای جلوگیری از ابتلای دام به لیستریوز، خوراک و به خصوص یونجه را بررسی کنید که آلودگی نداشته باشند. در صورت سقط جنین نیز، جنین و جفت سقط شده را جدا کرده و برای تحقیقات بیشتر به آزمایشگاه های تشخیصی ارسال کنید.

مایکوپلاسموز (Mycoplasmosis)

مایکوپلاسموز که به عنوان آگالاکتیه واگیر(CA) نیز شناخته می شود، یکی از پرهزینه ترین بیماری ها در صنعت بز و گوسفند شیری است.
این بیماری توسط هر یک از چهار عامل زیر ایجاد می شود: مایکوپلاسما آگالاکتیه (Mycoplasma agalactiae)، مایکوپلاسما مایکوئیدس تحت گونه کاپری (M. mycoides subspecies capri)، مایکوپلاسما کاپریکولوم تحت گونه کاپریکولوم (M. capricolum subspecies capricolum) و مایکوپلاسما پوترفسین (M. putrefaciens)

دام ها و گله از طریق یک دام آلوده و یا ناقل به این بیماری دچار می شوند. سرعت انتشار بیماری بسیار بالا است و در مدت زمان کوتاهی، تعداد مبتلایان به مایکوپلاسموز دو برابر می‌شود.
دام از طریق دست آلوده‌ای دامدار، دستگاه‌های شیردوشی، تجهیزات آلوده، مصرف آب یا شیر آلوده به این بیماری مبتلا می‌شوند. یکی دیگر از راه های انتقال این بیماری، ترشحات عفونی است که از طریق ذرات هوا در مسافت‌های کوتاه پراکنده می‌شود. همچنین لازم به ذکر است که یکی از عوامل مهمی که کنترل این بیماری را دشوار می کند، ناقلان بدون علامت است.

علائم بیماری

سه نشانه ی مهم این بیماری، ورم شدید پستان، آرتروز شدید، و کراتوکونژیکتیویت (بیماری چشم صورتی) است. بزها و گوسفندان آلوده در اثر تورم مفاصل، کاهش وزن و تب ممکن است دچار لنگش شدید شوند.

برخی از دام‌های بیمار دچار اسهال و تنگی نفس نیز می‌شوند. دام های بالغی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، ممکن است دچار ورم پستان، سرفه و تنگی نفس، آبریزش بینی، کاهش شدید اشتها، ضعف، کراتوکونژیکتیویت (التهاب همزمان قرنیه و ملتحمه چشم) و سقط جنین شوند.
نرخ شیوع بیماری در گله ۹۰ درصد و نرخ مرگ و میر بر اثر آن حدود ۳۰ درصد می باشد.

تشخیص بیماری

تشخیص اولیه‌ی بیماری براساس سابقه‌ی سلامت گله و انجام آزمایش های متعدد از جمله کشت و جداسازی مایکوپلاسما از شیر دام، تست الایزا و PCR صورت می‌گیرد.

درمان بیماری

اقدامات درمانی نیز شامل تقویت دام، جدا کردن دام های آلوده از گله و پاستوریزه كردن شیری است که به بره‌ها و برغاله‌ها می‌دهید. همچنین ممکن است دامپزشک برای درمان بیماری، آنتی بیوتیک تجویز کنند.

پیشگیری بیماری

به دلیل اینکه این بیماری درمان قطعی و به خصوصی ندارد، پیشگیری و کنترل از درمان پر اهمیت تر است. روش های پیشگیری و کنترل بیماری شامل موارد زیر است:

▪︎ از خرید دام از مکان های ناشناخته اکیدا خودداری کنید.

▪︎ بر روی دام هایی که اخیرا خریداری کرده اید، آزمایش مایکوپلاسما انجام دهید و اگر جواب آزمایش دام مثبت بود، بلافاصله او را از گله جدا کنید.

▪︎ شیر را از نظر مایکوپلاسما آزمایش کنید.

▪︎ اگر‌ گله آلوده به این بیماری شد، بره و بزغاله ها را بلافاصله پس از تولد از مادرشان جدا کنید. برای تغذیه ی آنها نیز می‌توانید از آغوز میش سالم، شیر پاستوریزه یا جایگزین شیر استفاده کنید.

▪︎ بهداشت را در سالن‌های شیردوشی رعایت کنید و دستگاه‌های مربوطه را به دقت تمیز و ضدعفونی کنید.

پولیو انسفالومالاسی (Polioencephalomalacia)

پولیو انسفالومالاسی (PEM)، یک اختلال متابولیک رایج است که به علت کمبود تیامین (ویتامین B1) باعث ایجاد تغییرات عصبی عضلانی در بز و گوسفند می شود. لازم به ذکر است که دام های بالغ و جوان به یک اندازه در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

پولیو انسفالومالاسی معمولا در دام هایی که تحت استرس شدید، تغییر ناگهانی رژیم غذایی یا درمان طولانی مدت با آمپرولیوم هستند، بالاتر است.

علائم بیماری شامل موارد زیر می شود:

▪︎ تشنج که می تواند در فواصل ۲ تا ۵ دقیقه ای رخ دهد

▪︎ کندی در عملکرد

▪︎ بی حالی و رخوت

▪︎ ناهماهنگی

▪︎ افزایش پرخاشگری

▪︎ لرزش یا انقباض عضلانی

▪︎ نابینایی موقت که می تواند ۲ تا ۳ هفته طول بکشد

▪︎ تب و افزایش دمای بدن

▪︎ تپش قلب و تنگی نفس

▪︎ پیچ خوردگی گردن (opisthotonos) (قرار گرفتن غیر ارادی بدن در وضعیتی که سر و پاها روی زمین و پشت و کمر بالاتر از آن قرار می‌ گیرند.)

▪︎ قوس شدید پشت

▪︎ دندان قروچه

نیستاگموس (حرکت سریع، غیر ارادی و مکرر چشم)

▪︎ مرگ

تشخیص بیماری

تشخیص این بیماری بر اساس علائم بالینی دام، بررسی وضعیت گله و نتایج آزمایشگاهی است.

درمان بیماری

حیواناتی که در اوایل دوره بیماری برای شان تزریق وریدی تیامین تجویز می شود، طی چند دقیقه تا چند ساعت بهبود می یابند. لازم به ذکر است که وضعیت دام بیمار را حتما با دامپزشک مطرح کنید.

اقدامات پیشگیرانه و کنترل بیماری شامل موارد زیر است:

▪︎ میزان مصرف گوگرد در آب و غذای خشک دام را کنترل کنید، زیرا مصرف زیاد گوگرد می‌تواند منجر به پولیو انسفالومالاسی شود.

▪︎ هر کیلوگرم از غذای دام، ۳ تا ۱۰ میلی گرم از تیامین مورد نیازش را تامین کنید.

▪︎ به رژیم غذایی دام توجه ویژه داشته باشید و از یونجه‌های با کیفیت استفاده کنید.

▪︎ پس از مصرف داروهایی مانند آمپرولیوم، شرایط دام را تحت نظر داشته باشید.

مسمومیت آبستنی (Pregnancy Toxemia)

مسمومیت آبستنی که به آن بیماری فلج زایمان یا کتوز (Ketosis) نیز می گویند، یک اختلال متابولیکی است که به دلیل کاهش قند خون رخ می دهد.
این مشکل در ۱ تا ۳ هفته‌ی پایانی آبستنی در دام هایی که بیش از یک جنین را حمل می‌کنند، اتفاق می افتد. مسمومیت آبستنی احتمال مرگ و میر پیش از زایمان را به شدت افزایش می دهد.

در اواخر دوره ی آبستنی، انرژی مورد نیاز میش و بز‌های مسن که بیش از یک جنین دارند، بسیار بالا می رود و به خاطر محدود بودن ظرفیت بدن برای مصرف غذا، انرژی دام کاهش پیدا می کند.
از سوی دیگر نیاز جنین به کربوهیدرات بیش از مادر می‌باشد، به دلیل کاهش جیره‌ی غذایی، جنین از گلوکز خون مادر استفاده می‌‌کند. در نتیجه بافت‌های عصبی (از جمله مغز و نخاع) که فقط از قند استفاده می‌ کنند دچار اختلال جدی می شوند.

لازم به ذکر است که استفاده از بافت های چربی داخلی در دوران بارداری مضر نیست، اما استفاده ی بیش از حد از چربی‌های ذخیره شده منجر به تولید بیش از حد مواد کتونی در خون شده و همین امر باعث تشدید بیماری و افزایش تجمع چربی‌های کبدی می شود که به نوبه خود به کبد و کلیه آسیب می رساند.

علائم مسمومیت آبستنی شامل موارد زیر می باشد:

▪︎ کاهش شدید اشتها

▪︎ بی حالی یا کندی عملکرد

▪︎ عدم تعادل عضلانی

▪︎ آتاکسی

▪︎ حیوانات مبتلا اغلب دراز می کشند و در بسیاری از موارد قادر به دوباره بلند شدن نیستند.

▪︎ دندان قروچه

▪︎ نابینایی

▪︎ کم آبی بدن

▪︎ نارسایی کبدی و کلیوی

▪︎ کما یا حتی مرگ

تشخیص بیماری

تشخیص بیماری بر اساس سابقه‌ی سلامت گله و علائم بالینی است. میزان مواد کتونی در خون را نیز می توان با انجام آزمایشات مشخص کرد.

درمان

نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید، زمان شروع درمان است، زیرا اگر دام در مراحل ابتدایی بیماری درمان شوند، امکان موفقیت آمیز بودن بسیار افزایش پیدا می کند.

پروپیلن گلیکول، محلول بیکربنات سدیم به صورت تزریق درون وریدی یا خوراکی از داروها و مکمل هایی هستند که برای درمان مسمومیت آبستنی استفاده می شود. البته پیش از استفاده ی داروها، حتما با دامپزشک مشورت کنید و وضعیت دام و گله را برای او شرح دهید.

نکات مهم برای پیشگیری از بیماری یا کنترل آن:

▪︎ سقط جنین یکی از پیامدهای محتمل این بیماری است. بنابراین در صورت امکان، برای دام سونوگرافی انجام دهید تا تعداد متوجه وضعیت جنین ها شوید، زیرا اگر جنین مرده باشد، ممکن است عمل جراحی (برداشتن بافت های جنین و جفت مرده) توصیه شود.

▪︎ در صورت نیاز به سزارین دام با دامپزشک مشورت کنید.

▪︎ ویتامین B کمپلکس را از طریق تزریق در عضله و پروبیوتیک ها را به صورت خوراکی برای دام ها استفاده کنید. البته باید وضعیت دام را تحت نظر داشته باشید.

▪︎ به تغذیه ی دام در دوره ی آبستنی و پس از آن توجه ویژه داشته باشید.

▪︎ در طول ۶ هفته ی پایانی آبستنی، پس از مشورت با دامپزشک، برای دام داروهای یونوفور در نظر بگیرید. اسیدهای چرب به نوبه‌ی خود در تولید انرژی مصرف می شود.

▪︎ از وارد کردن استرس و ایجاد تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی دام در اواخر دوره آبستنی به شدت خودداری کنید

منبع petpezeshk.com

https://animal.irpsc.com