انواع مونوساکاریدها و دی ساکاریدها و پلی ساکارید ها را نام ببرید؟
مونوسارکاریدها (مونو به معنی یک و ساکارید به معنی قند است) گروهی از کربوهیدرات ها با ساختمان ساده‌ای هستند که «گلوکوزها» (Glucose) متداول‌ترین آن‌ها محسوب می‌شوند. تمام مونوساکاریدها در ساختار خود از فرمول CH2O)n) پیروی می‌کنند. مونوساکارید در حالت کلی بین ۳ تا ۷ اتم کربن دارند.
بیشتر اتم‌های اکسیژن در این ترکیبات در قالب گروه هیدروکسیل (OH) قرار دارند اما تنها یکی از اتم‌های کربن در گروه کربونیل (C=O) وارد ساختمان مونوساکاریدها می‌شوند. محل قرارگیری گروه کربونیل در زنجیره کربوهیدرات ها، آن‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کند:
- اگر قند یک گروه «آلدهید» (Aldehyde) داشته باشد، این بدین معنا است که کربنِ گروه کربونیل، آخرین اتم در زنجیره مونوساکارید است و این نوع مونوساکاریدها به نام «آلدوزها» (Aldose) شناخته می‌شوند.
- اگر اتم کربنِ گروه کربونیل، در میانه زنجیره مونوساکارید قرار گیرد و دو اتم کربن دیگر در دو انتهای زنجیره جای گیرند، گروه‌های «کتونی» (Ketone) ایجاد می‌شوند و مونوساکارید حاصل از آن را نیز «کتوز» (Ketose) می‌گویند.
این کربوهیدرات ها بر اساس تعداد کربن‌هایشان نیز نامگذاری می‌شوند:
- قند سه کربنه تریوز (Trioses)
- قند پنج کربنه پنتوز (Pentoses)
- قند شش کربنه هگزوز (Hexoses)
گلوکوز یکی از مهم‌ترین ترکیبات کربوهیدارت‌ها است. این قند دارای شش اتم کربن با فرمول شیمیایی C6H12O6 است. از دیگر قندهای متداول در مونوساکاریدها می‌توان به «گالاکتوز» (Galactose) و «فروکتوز» (Fructose) اشاره کرد. گالاکتوز بخشی از قند «لاکتوز» (Lactose) را می‌سازد که قند موجود در شیر است و فروکتوز قند موجود در میوه محسوب میشود.
گلوکوز، گالاکتوز و فروکتوز همگی فرمول شیمیایی یکسانی دارند. تفاوت این قندها در سازماندهی و جای گیری اتم‌های آن‌ها است، به همین دلیل این مولکول‌ها «ایزومر» (Isomers) یا هم پار یکدیگر به شمار می‌آیند. فروکتوز «ایزومرهای ساختاری» (Structural Isomer) گلوکوز و گالاکتوز است. ایزومر ساختاری به این معنا است که اتم‌های فروکتوز با ترتیبی متفاوت از گلوکوز و گالاکتوز کنار هم قرار گرفته‌اند.
گلوکوز و گالاکتوز «ایزومرهای فضایی» (Stereoisomers) یکدیگر هستند، یعنی اتم‌های آن‌ها ترتیب قرارگیری یکسانی دارند اما نحوه سازماندهی اتم‌های آن‌ها حول یک اتم محوری در فضا یا به صورت سه بعدی با هم متفاوت است. این ایزومر فضایی را در ساختمان گلوکوز و گالاکتوز به صورت تغییر جهت گروه هیدروکسیل می‌توان مشاهده کرد(در شکل با رنگ قرمز مشخص شده است).
این تغییر کوچک باعث میشود که آنزیم‌ها در طول یک واکنش شیمیایی بتوانند به راحتی گلوکوز را از گالاکتوز تشخیص دهند.
دی‌‌ساکارید‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که دو مونوساکارید با یکدیگر از طریق واکنش «دهیدراسیون» (Dehydration Reaction) بپیوندند. به این واکنش، «واکنش تراکمی» (Condensation Reaction) یا آب‌گیری گفته میشود.
در طول این واکنش، گروه هیدروکسیلِ یکی از مونوساکاریدها با هیدروژنِ مونوساکارید دیگر ترکیب شده و یک مولکول آب آزاد میشود، در این حین نیز یک پیوند کووالانسی بین دو مونوساکارید به نام «پیوند گلیکوزیدی» (Glycosidic Linkage) شکل می‌گیرد.
برای مثال، در شکل زیر دو مونوساکارید گلوکوز و فروکتوز نشان داده شده است که در طی واکنش دهیدراسیون و تولید یک مولکول آب، دی‌ساکارید «ساکاروز» (Sucrose) را می‌سازند.
ثبت نام
با ایمیل خود وارد شویدورود
